Bố chính sâm là 1 loại thuốc quý, đã được 1 y gia Việt Nam phát hiện và sử dụng với mục đích chữa bệnh lần đầu tiên ở huyện Bố Trạch – Quảng Bình. Đây là một loại sâm được cho là có tác dụng chữa bệnh chỉ sau sâm ngọc linh, nhưng giá thành rẻ hơn rất nhiều.
Bố chính sâm là gì?
Bố chính sâm có tên khoa học là Hibiscus sagittifolius Kurz, thuộc họ Malvaceae (họ Bông).
Bố chính sâm còn được biết đến với một số tên gọi khác như: sâm Phú Yên, sâm báo, sâm thổ hào, sâm bố chính…
Đây là một loại cây thân thảo, chỉ cao khoảng 1m với các đặc điểm giải phẫu sau:
- Rễ mầm có màu vàng nhạt hoặc trắng nhạt với đường kính trong từ 1.5 – 2cm, có thể có hình dáng giống người (nên khá giống với nhân sâm)
- Lá có mặt lông đơn hoặc hình sao, hình trái xoan ở phía gốc, hình mũi tên hoặc trái xoan ở đầu phiến lá
- Hoa có mày phớt vàng, hồng hoặc đỏ, mọc đơn từ kẽ lá với đường kính bông có thể tới 8cm
- Quả hình trứng, nhọn, có chiều dài gấp 3 lần tiểu đài nhụy, phía ngoài quả có lông, khi chín nứt thành 5 mảnh vỏ. Hạt màu nâu, hình giống quả thận và vỏ ngoài có vân san sát nhau hoặc tạo thành những mô ụ màu vàng.
25 bài thuốc quý bạn cần biết từ bố chính sâm
Tác dụng
Chỉ có rễ của bố chính sâm được thu hoạch và sử dụng để chữa bệnh. Nên thu hoạch rễ vào mùa đông, rửa sạch rồi ngâm nước vo gạo qua 1 đêm, sau đó đồ chín và phơi khô là có thể dùng được làm vị thuốc quý.
Theo Đông y, bố chính sâm có tính mát, vị ngọt hơi đắng, có tác dụng ích huyết bổ khí, sinh tân dịch, chỉ khát, nếu sao với gạo để dùng có tính ấm, có tác dụng tốt với hệ tiêu hóa, bổ tỳ bị
Bài thuốc hay
Chữa bệnh lao phổi ở trẻ em
Dùng khoảng 6 – 10gr bố chính sâm, 180ml nước, 200gr siro cam thảo, cho trẻ uốn 1 thìa/ngày
Chữa sốt lâu, ra nhiều mồ hôi, khát nước
Sử dụng 1 thang thuốc gồm: 20gr bố chính sâm, 30gr thục địa và 3gr nhục quế, sắc 1 thang, uống trong ngày
Chữa kinh nguyệt không đều ở phụ nữ
Sử dụng 10 – 16gr bố chính sâm sắc lấy nước uống hàng ngày. Có thể sử dụng uống thay nước lọc.
Chữa bệnh béo bệu, gầy yeus, mệt mỏi, đầy bụng, kém ăn, đi phân lỏng, hư hỏa phát nóng
Chuẩn bị thang thuốc gồm những vị sau: 40gr bố chính sâm, 20gr bạch truật sao mật, 8gr hoàng kỳ sao mật, 6gr liên nhục, 4gr mạch môn, 4gr ngũ vị sao mật, 4gr chích thảo, 1.2gr phục tử chế, 1 vài quả táo ta, 1 vài lát gừng nướng. Sắc thang thuốc này uống trong ngày, kéo dài đến khi cơ thể có dấu hiệu phục hồi
Chữa ra mồ hôi nhiều, chân tay lạnh, người ấm
Chuẩn bị thang thuốc gồm những vị sau: 20gr bố chính sâm, 80gr hoàng kỳ tẩm nước phòng phong sao, 20gr đương quy tẩm mật rượu sao, 20gr phục linh tẩm sữa, 8gr chích thảo, 8gr lộc nhung nung rồi nghiền nhỏ. Sắc thang thuốc uống trong ngày
Chữa trẻ em suy dinh dưỡng, xanh xao, tiêu chảy hoặc kiết lị kéo dài
Chuẩn bị thang thuốc với tỷ lệ như sau: 25% bố chính sâm sao chín, 30% hoài sơn sao chín, 20% ý dĩ sao chín, 15% hạt sen sao chín và 10% bạch chỉ sao chín. Sau đó đem các vị thuốc đã sao chín này tán nhỏ, rây lọc ấy bọt mịn, hòa cùng nước, đường hoặc trộn với đường đun chảy và cho trẻ uống 4 – 10gr/ngày. Tuy nhiên, bài thuốc này chỉ được sử dụng cho trẻ đủ 24 tháng tuổi
Chữa các bệnh liên quan đến hệ tiêu hóa, hệ bài tiết ngừng trệ
20gr bố chính sâm, 40gr bạch truật tẩm sữa sao, 4gr trầm hương. Sắc riêng bố chính sâm và bạch truật sau đó màu nhỏ trầm hương thêm vào sau, uống 1 thang/ngày.
Chữa chứng suy nhược cơ thể ở những người có bệnh liên quan hệ hô hấp
Chuẩn bị thang thuốc gồm: 12gr bố chính sân, 20gr liên nhục, 12gr táo nhân, 12gr tua sen, 12gr sa sâm, 10gr lá vông, 10gr hương phụ và 8gr kỷ tử. Sắc uống 1 thang/ngày
Chữa bệnh rối loạn kinh nguyệt
Chuẩn bị thang thuốc gồm: 16gr bố chính sâm, 20gr cỏ nhọ nồi sao vàng, 20gr thục địa, 16gr ngải cứu đã sao, 16gr ích mẫu, 12gr củ gai (cây gai dùng làm bánh) và 10gr củ ấu (hay tứ chế). Sắc uống 1 thang/ngày cho đến khi kỳ kinh nguyệt ổn định.
Chữa suy ngược cơ thể gặp ở người lao động nặng, sau khi ốm dậy hoặc người có bệnh về tiêu hóa
180gr bố chính sâm, 80gr hạt sen, 80gr hoài sơn, 40gr bạch truật, 8gr binh lang. Tán các vị trên thành bột mịn rồi uống khoảng 20gr/ngày.
Hỗ trợ người bệnh hồi phục sau áp xe phổi
Chuẩn bị thang thuốc gồm:16gr bố chính sâm, 16gr hoài sơn, 12gr kim ngân hoa, 12gr ý dĩ, 12gr sinh địa, 12gr bách hợp. Sắc uống 1 thang/ngày.
Chữa suy nhược cơ thể, háo nước, đái són, táo bón
Dùng sâm bố chính nấu thành dạng cao rồi hòa uống cùng cao ban long.
Chữa chứng thiếu máu
100gr bố chín sâm, 100gr hạt sen, 100gr hà thủ ô, 40gr cam thảo, 12gr thảo quả và 8gr đại hồi. Tán các vị trên thành bột, vo thành viên, ngày uống khoảng 20gr, 2 lần/ngày.
Chữa chứng ít ngủ, tim đập nhanh
Chuẩn bị thang thuốc gồm: 20gr bố chính sâm, 12gr hạt sen, 12gr củ mài, 12gr hà thủ ô, 12gr long nhãn, 12gr rau má, 12gr quả dâu chính, 8gr táo nhân, 8gr bá nhân. Sắc uống 1 thang/ngày.
Chữa bệnh trầm cảm
Chuẩn bị thang thuốc gồm: 16gr bố chính sâm, 12gr hoài sơn, 12gr hà thủ ô, 12gr long nham, 12gr bá tử nhân, 8gr táo nhân, 8gr liên tu, 8gr bán hạ chế, 8gr xương bồ, 8gr cam thảo dây và 4gr nhục quế. Sắc uống 1 thang/ngày.
Chữa chứng đái ra dưỡng chất
Chuẩn bị thang thuốc gồm: 12gr bố chính sâm, 12gr ý dĩ, 12gr tỳ giải, 12gr trúc diệp, 12gr huyền sâm, 12gr liên nhục, 12gr củ mài, 12gr rễ cỏ tranh, 12gr mã đề, 12gr cam thaot nam và 6gr hoạt thạch. Sắc uống 1 thang/ngày.
Giúp cơ thể phục hồi sau bỏng
Chuẩn bị thang thuốc gồm: 16gr bố chính sâm, 16gr ý dĩ, 16gr hoài sơn, 12gr bạch truật, 12gr hà thủ ô, 12gr thục địa, 12gr kê huyết đằng, 12gr sa sâm, 10gr kỳ tử và 8gr trần bì. Sắc uống 1 thang/ngày.
Chữa bệnh động kinh
Chuẩn bị nguyên liệu gồm; 20gr bố chính sâm, 40gr ý dĩ, 20gr nam tam tinh sao, 20gr trần bì, 20gr toàn yết và 4gr quế. Tán các nguyên liệu này thành bột mịn, dùng 40gr/ngày. Kèm với đó, dùng 1gr chu sa cho vào tim lợn, hấp cách thủy rồi cho người bệnh ăn 3 lần/ngày, kéo dài trong 3 tuần liên tiếp.
Chữa chứng suy nhược thần kinh
Chuẩn bị thang thuốc gồm: 20gr bố chính sâm, 12gr hoàn kỳ, 8gr đương quy, 8gr bạch truật, 8gr mộc hương, 8gr cúc hoa, 8gr long nhãn, 8gr táo nhân, 8gr bạch thược, 6gr bạch linh và 6gr viễn chi. Sắc uống 1 thang/ngày.
Bổ thận, chữa suy thận, tráng dương
Chuẩn bị các nguyên liệu gồm: 1000gr bố chính sâm, 1500gr đỗ đen sao tồn tính, 1000gr hoài sơn, 1000gr liên nhục, 1000gr cẩu tích, 1000gr sừng nai đắp đất sét nung tồn tính, 1000gr tục đoạn, 1000gr ba kích tẩm muối sao vàng, 1000gr liên tu, 500gr hoàng tinh, 200gr hạt tơ hồng. Tán nhỏ các nguyên liệu, rồi vo thành viên khoảng 8 – 12gr, uống 2 viên/ ngày.
Bài thuốc khác
Giảm lên cơn hen suyễn
Chuẩn bị các nguyên liệu gồm: 200gr bố chinhs âm, 500gr đỗ đen, 200gr hà thủ, 200gr ngải cứu, 200gr củ cây đinh lăng; tán nhỏ thành bột mịn, trộn cùng mật ong rồi vo thành viên hoảng 24gr, uống 2 viên/ngày.
Hoặc có thể áp dụng bài thuốc khác như sau: 200gr bố chính sâm, 160gr rễ cây dâu tằm, 120gr can khương, 120gr vỏ quýt, 4 con tắc kè băm nhỏ rồi sao vàng; tán các nguyên liệu thành bột rồi trộn cùng mật ong, vo viên khoảng 12g, uống 2 viên/ngày, mỗi lần 1 viên.
Chữa thiếu máu, mất ngủ, kém ăn, mệt mỏi, nặng ngực
120gr bố chính sâm, 80gr hoàng tinh chế, 40gr tầm gửi trên cây dâu, 40gr thỏ ty tử sao, 40gr quả dâu, 40gr hà thủ ô đỏ, 20gr huyết giác, 20gr ba kích, 20gr cao hổ cốt. Đem các nguyên liệu trên ngâm cùng 2l rượu trong 2 ngày, 2 đêm rồi chưng cách thủy, hạ thổ trong 1 tuần sau đó có thể dùng được. Mỗi lần nên uống 15 – 40ml, 2 lần/ngày cùng bữa ăn. Khi sử dụng bài thuốc này, cần kiêng ăn các đồ ăn sống, tanh, kiêng sử dụng chất kích thích.
Bổ khí huyết
30gr bố chính sâm, 15gr hoài sơn, 15gr đương quy, 15gr ý dĩ sao, 12gr hồi dầu. tán nhỏ các vị trên sau đó trộn cùng mật ong hoặc kẹo mạch nha vo viên, mỗi ngày dùng 15 – 20gr.
Hoàn đại bổ
100gr bố chính sâm, 100gr củ đinh lăng, 60gr hà thủ ô đỏ, 20gr trần bì, 1 bộ rau thai nhi, 1 lượng mật ong vừa đủ. Lưu ý, rau thai nhi lấy ở phụ nữ mới đẻ con so, không có bệnh tật sau đó cắt bỏ màng gân, lấy rau tươi đỏ, cào thành miếng rồi để trên đĩa (nên dùng đĩa bằng gốm, sứ) sấy cách thủy đến khi khô. Với rễ đinh lăng, cần cạo lớp vỏ ngoài, thái mỏng, phơi khô sau đó sao qua.
Các vị trên đem tán thành bột mịn, trộn cùng mật ong rồi vo viên khoảng 12gr. Nên uống 1 viên trước khi đi ngủ, mỗi đợt điều trị nên kéo dài 15 ngày.
Chữa nặng đầu, thận khí kém, mỏi lưng, cơ thể suy yếu
Chuẩn bị thang thuốc gồm: 6gr bố chính sâm, 12gr hà thủ ô, 6gr củ mài, 6gr cốt toái bồ, 6gr gạc nai nướng, 6gr tầm gửi trên dây dâu, 4gr mẫu đơn, 4gr nhụy sen. Sắc uống 1 thang/ngày.
