Các bệnh tiêu chảy, cảm cúm, sốt và nhất là bệnh viêm đường hô hấp… là những bệnh thường hay gặp ở trẻ khi thời tiết thay đổi.
Bệnh tiêu chảy
Nhiều người tưởng rằng trẻ chỉ bị tiêu chảy vào mùa hè nhưng thực tế trẻ cũng dễ mắc bệnh này vào mùa thu và mùa đông.
Bệnh gây ra bởi virus Rota. Khi nhiễm loại virus này, thời gian ủ bệnh thường từ 1 – 3 ngày. Ban đầu, trẻ có thể xuất hiện triệu chứng cảm lạnh và thêm vài dấu hiệu của nhiễm trùng đường hô hấp, biểu hiện qua việc trẻ bị sổ mũi, sốt. Thậm chí ở một số trẻ khác còn xuất hiện nôn mửa đi kèm với đau bụng. Sau từ 12 – 24 giờ, trẻ sẽ đi ngoài liên tục, có thể lên đến hàng chục lần mỗi ngày và phân có mùi tanh.
Khi thấy con có những triệu chứng trên, người lớn không nên lo lắng mà vội vàng, tự ý cho trẻ dùng ngay kháng sinh vì sẽ không có hiệu quả, thậm chí còn gây rối loạn đường ruột khiến bệnh trầm trọng hơn.
 |
Lúc này, bạn chỉ nên cho trẻ uống thật nhiều nước đường để chống hạ đường huyết và mất nước trong cơ thể. Tuy nhiên, khi bù nước cho trẻ, bạn cũng chỉ nên cho trẻ uống với số lượng nhỏ, từ 10 – 20ml mỗi lần, thời gian uống nên cách nhau 6 đến 8 phút. Ngoài ra, khi cho trẻ dùng thức ăn thì chỉ cho ăn với liều lượng từng ít một để cơ thể bé không bị mệt mỏi.
Sự lây lan của virus Rota thường thông qua đường miệng, quá trình hô hấp. Vì vậy, người lớn cần chú ý vệ sinh an toàn thực phẩm, khử trùng dụng cụ nấu ăn trước khi nấu nướng. Thực phẩm cần đặt nơi sạch sẽ thoáng mát. Đặc biệt, không để con tiếp xúc với những trẻ đang mắc bệnh.
Viêm đường hô hấp (VĐHH)
Nhiễm khuẩn hô hấp trên bao gồm các trường hợp viêm mũi – họng, VA, viêm Amydal, viêm tai giữa, ho và cảm lạnh. VĐHH trên thường gặp và diễn biến nhẹ. VĐHH dưới ít gặp hơn, nhưng thường diễn biến nặng như viêm thanh quản, khí quản, phế quản, tiểu phế quản và phổi.
Những virut thường gặp gây VĐHH ở trẻ em gồm: virut hợp bào hô hấp (RSV), virut cúm, virut sởi, Adenovirus (còn gọi là virut hạch), Rhinovirus, Enterovirus, Cornavirus… Ở các nước đang phát triển như nước ta, căn nguyên nhiễm khuẩn vẫn đóng vai trò quan trọng trong nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính ở trẻ em là: hemophilus influenzae, liên cầu, tụ cầu, Bordetella, Klebsiella pneumoniae, Chlamydia trachomatis…
* Viêm đường hô hấp trên
Viêm đường hô hấp trên được chia làm 2 loại là cấp tính và mạn tính. Bệnh nhiễm khuẩn hô hấp trên cấp tính sẽ diễn biến trong vòng vài ba ngày với các dấu hiệu sốt cao hoặc vừa ho, hắt hơi, chảy nước mũi, nghẹt mũi, thay đổi giọng, mất giọng. Ở trẻ em dưới 1 tuổi đôi khi nôn nhiều, quấy khóc. Khi khám họng lúc đó sẽ thấy niêm mạc họng đỏ rực, sau đó các dấu hiệu trên mất đi. Khi bị bội nhiễm các vi khuẩn trên, bệnh sẽ diễn biến nặng lên, trẻ hay bị viêm phế quản, viêm phổi.
Khi bị VĐHH cấp tính mà không được điều trị hoặc điều trị không dứt điểm thì rất dễ chuyển thành mạn tính. Triệu chứng của VĐHH mạn tính là ho, rát họng, nuốt thấy hơi vướng như có vật gì nằm trong họng, đặc biệt ở trẻ em là chảy nước mũi thường xuyên (một hoặc cả hai bên mũi).
 |
Một số trẻ em bị VA mạn tính kéo dài mà căn nguyên do vi khuẩn mủ xanh (Pseudomonas aeruginosa) thì chất nhày chảy ra ở mũi thường có màu xanh. Ngoài chảy mũi, trẻ ngủ thường thở bằng miệng.
Viêm tai giữa cấp cũng là một biến chứng hay gặp của nhiễm khuẩn hô hấp trên cấp tính nếu không được phát hiện và điều trị sớm sẽ gây thủng màng nhĩ, giảm thính lực hoặc nặng có thể gây biến chứng nội sọ do viêm tai.
* Viêm đường hô hấp dưới
Viêm phế quản phổi là tổn thương viêm cấp tính lan tỏa cả phế nang, mô kẽ lẫn phế quản, khởi đầu thường do các tác nhân virut, sau đó bội nhiễm vi khuẩn hoặc do cả hai.
Bệnh nhân có tiền sử nhiễm khuẩn nhẹ đường hô hấp trên như ho, sổ mũi, rất dễ bị viêm phế quản phổi. Trẻ viêm phế quản phổi ở giai đoạn khởi phát chỉ bị sốt nhẹ, người mệt mỏi, quấy khóc, ăn kém. Ở giai đoạn toàn phát trẻ sốt cao hoặc có thể bị hạ nhiệt độ, ho khan, chảy nước mũi và bắt đầu xuất hiện đờm. Lúc này trẻ thấy khó thở, cánh mũi phập phồng, thở nhanh. Đối với trẻ sơ sinh, trẻ đang còn bú có những triệu chứng và dấu hiệu: chướng bụng, da xanh tím, giảm trương lực cơ…
Cách xử trí
Điều quan trọng trong xử trí bệnh VĐHH là lựa chọn cách điều trị thích hợp cho trẻ. Không phải bất cứ trường hợp VĐHH nào cũng được chỉ định dùng thuốc kháng sinh hay cho nhập viện điều trị nội trú. Nhưng cũng không phải vì coi nhẹ VĐHH mà mọi trường hợp VĐHH đều được tự điều trị tại nhà và theo dõi lơ là, chủ quan.
Các trường hợp trẻ chỉ có ho, chảy mũi, không thở nhanh, không có rút lõm lồng ngực, không có các dấu hiệu nặng khác như co giật, li bì, bỏ bú… thì được nhận định là không viêm phổi. Các biện pháp điều trị bao gồm khuyến khích sử dụng các loại thuốc ho an toàn sẵn có như hoa hồng bạch hấp đường phèn, húng chanh hấp mật ong… dùng thuốc hạ sốt nếu có sốt cao. Hướng dẫn cho người chăm trẻ biết cách chăm trẻ tại nhà.
Đối với các trường hợp nhiễm khuẩn mức độ vừa trẻ có dấu hiệu thở nhanh nhưng chưa có các dấu hiệu nặng và biến chứng. Lúc này thuốc kháng sinh bắt đầu được sử dụng. Chỉ cần cho trẻ uống liều thuốc đầu tiên tại các cơ sở y tế (trạm y tế, phòng khám ngoại trú…) rồi hướng dẫn cho người chăm trẻ biết cách cho trẻ uống thuốc tại nhà và chăm sóc trẻ. Hẹn đưa trẻ đến khám lại sau 2 ngày.
Trường hợp nặng, trẻ có các dấu hiệu như rút lõm lồng ngực, thở rít hay có các dấu hiệu nặng kèm theo: li bì, co giật, bỏ bú… là các trường hợp cần được cấp cứu. Cần phải tìm mọi cách đưa trẻ đến ngay bệnh viện, các trung tâm y tế có đủ phương tiện tốt để cấp cứu và điều trị cho trẻ.
Cách phòng tránh
Để phòng tránh bệnh VĐHH ở trẻ, các bậc phụ huynh cần tăng cường ủ ấm cơ thể trẻ. Khi đi ra ngoài cần mặc quần áo dài tay, đội mũ nón… Ngoài ra, nếu thời tiết quá lạnh thì phải trang bị áo ấm, khăn quàng cổ và hạn chế đưa trẻ ra ngoài khi không cần thiết.
 |
Có thể tăng sức đề kháng bằng nhiều biện pháp như: cho trẻ uống thuốc bổ, vitamin cần thiết ngăn ngừa cảm cúm, tiêm phòng bệnh cúm cho trẻ cung cấp nhiều chất kháng thể qua các loại nước ép trái cây như cam, bưởi, dưa hấu… nấu cho trẻ ăn những món tăng cường dinh dưỡng, đảm bảo cơ thể khỏe mạnh như: các món cá, rau trái… Khi thấy những dấu hiệu bất thường như trẻ sốt, ho, sổ mũi nhiều nên đưa ngay đến cơ sở y tế để kịp thời điều trị.
Đặc biệt là các bậc phụ huynh lưu ý không nên tự chữa bệnh cho con. Khi thấy con ho, sốt, không ít người đã tự ra hiệu thuốc, mua kháng sinh về “điều trị”. Mỗi thể viêm có phác đồ điều trị riêng, có loại bệnh dùng kháng sinh này, loại dùng kháng sinh khác, cũng có loại bệnh không nên dùng kháng sinh. Thực tế, có nhiều trường hợp trẻ vào viện trong tình trạng bệnh nặng do sự thiếu hiểu biết của cha mẹ khi dùng thuốc bừa bãi. Vì thế, khi có những triệu chứng kể trên, cách tốt nhất là cho trẻ đến cơ sở y tế để được khám phát hiện sớm và điều trị đúng cách, trẻ sẽ mau lành bệnh và phục hồi nhanh chóng.
BS.Kim Phúc Thành
BV quận Thủ Đức, TP.HCM
Theo Tạp chí Sức Khỏe
