Nhiều gia đình khi có một người phụ nữ mang thai thì mọi sự ưu tiên dành cho họ đó là chế độ ăn có đầy đủ chất bổ dưỡng, chế độ làm việc nhẹ nhàng, vừa sức với mong muốn giúp cho mẹ bầu có sức khỏe, vượt qua được những thử thách của cuộc hành trình dài hơn 9 tháng để khi sinh đẻ đảm bảo “mẹ tròn, con vuông”. Sự tiến bộ của khoa học ngày nay đã cho thấy ở thời kỳ mang thai, sức khỏe người mẹ là quan trọng, nhưng còn phải quan tâm chăm sóc đặc biệt đến sự phát triển thể lực và trí lực của thai nhi. Muốn vậy, các bậc phụ huynh, nhất là mẹ bầu phải nắm được những kiến thức và kỹ năng chăm sóc, giáo dục sớm cho thai nhi trong giai đoạn này – đó là phương pháp thai giáo.
 |
| Thai giáo ngôn ngữ giúp con yêu phát triển khả năng ngôn ngữ sau khi chào đời. |
Thai giáo là gì?
Thai giáo là quá trình thực hiện các biện pháp tổng hợp được bắt đầu từ khi chuẩn bị mang thai, dưỡng thai và giáo dục thai nhi giúp bé phát triển các tiềm năng về thể lực và trí tuệ ngay từ khi trẻ còn nằm trong bụng mẹ. Thai giáo gồm ba phương diện: Thụ thai: Phải được tiến hành khi vợ chồng trong trạng thái tốt nhất về độ tuổi, sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần và môi trường sống của gia đình. Dưỡng thai: Thai nhi phát triển tốt phụ thuộc vào môi trường bên trong cơ thể người mẹ và môi trường bên ngoài. Môi trường bên trong chỉ trạng thái tinh thần, ý thức, tình trạng dinh dưỡng, cơ quan nội tạng, nội tiết, những phẩm chất, sự tu dưỡng của bản thân người mẹ. Môi trường bên ngoài là môi trường tự nhiên, xã hội, có thể tác động và dẫn đến biến đổi trong cơ thể mẹ, từ đó ảnh hưởng đến thai nhi.
Giáo dục thai nhi: Não bộ của thai nhi đã hình thành cơ bản về cấu trúc và sẵn sàng để tiếp nhận các thông tin. Đồng thời, thai nhi đã bắt đầu phát triển các giác quan của não trái: thính giác, thị giác, vị giác, khứu giác, xúc giác; có sự xuất hiện của trí nhớ và đặc biệt thai nhi còn biết sử dụng vận động để trao đổi thông tin với cơ thể người mẹ. Hơn thế nữa, thai nhi còn phát triển năng lực giác quan của não phải với khả năng tiếp nhận các rung động; khả năng thấu thị và thần giao cách cảm hòa hợp với cha mẹ mình. Đây là nền tảng của việc thai nhi có khả năng tiếp nhận sự giáo dục ngay trong bụng mẹ.
 |
| Ba mẹ thực hành thai giáo 3 tháng đầu cho con yêu. |
Mục đích của thai giáo: Đảm bảo môi trường trong và ngoài cơ thể mẹ tốt nhất cho sự phát triển của thai nhi. Phát triển trí não bé toàn diện từ trong bụng mẹ. Hình thành nên tình cảm gắn bó thân thiết giữa cha mẹ và con cái. Trang bị cho các bậc cha mẹ những kiến thức kỹ năng và thái độ nuôi và dạy tốt thai nhi để làm cơ sở khai mở và tạo tiền đề cho giáo dục trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Phương pháp thai giáo: Thai giáo trực tiếp: Thai giáo trực tiếp chỉ những biện pháp tác động trực tiếp tới thai nhi thông qua các bài tập năm giác quan của cả mẹ và bé để thai nhi tiếp nhận được giáo dục tích cực. Thai giáo gián tiếp: Thai giáo gián tiếp chỉ các hành động gián tiếp giáo dục thai nhi thông qua các biện pháp chăm sóc trực tiếp cơ thể người mẹ giúp thai nhi tiếp nhận được dinh dưỡng và cảm nhận được mọi hành động, suy nghĩ, cảm xúc của mẹ bầu.
Cách tiến hành thai giáo: Thai giáo thông qua các giác quan. Kích thích thính giác: Thính giác đã bắt đầu phát triển ngay từ khi thai nhi được bốn tuần tuổi. Sang tuần thứ tám, tai ngoài đã hình thành, lúc này trung khu thần kinh thính giác của thai nhi chưa phát triển hoàn thiện nên vẫn chưa nghe được âm thanh từ thế giới bên ngoài.Ở tuần thứ 16 thai nhi đã có phản ứng với âm thanh và đến tuần thứ 24-25, hệ thống truyền âm thanh của tai mới hoàn chỉnh. Thời gian này trở đi để kích thích thính giác của thai nhi phát triển cha mẹ có thể tiến hành các hoạt động sau: Nói chuyện, đọc truyện, kể chuyện cho thai nhi để giúp hệ thần kinh của thai nhi trở nên nhạy cảm hơn với ngôn ngữ. Việc này mang lại một cảm giác quen thuộc, an toàn, ấm áp cho thai nhi và do đó làm tăng sự gắn kết giữa cha mẹ và thai nhi. Cho thai nhi nghe các bản nhạc, bài hát có giai điệu nhẹ nhàng, du dương, như nhạc cổ điển, dân ca, hát ru… sẽ có tác dụng kích thích thai nhi phát triển tốt. Tránh những loại nhạc có cường độ lớn, âm thanh chói và tiết tấu phức tạp. Cho thai nhi tiếp xúc với âm nhạc sẽ giúp bé có sự mẫn cảm với âm nhạc và sau này hình thành hứng thú với bộ môn nghệ thuật này.
 |
| Thực phẩm giúp thai nhi phát triển trí não. |
Thai giáo kích thích thị giác
Sự hình thành thị giác của thai nhi muộn hơn so với sự hình thành của các giác quan khác, Khi hai tháng, mắt của thai nhi bắt đầu được hình thành, đến khi thai nhi được 4 tháng đã có khả năng cảm thụ ánh sáng. Kích thích thị giác thai nhi bằng ánh sáng nên được thực hiện từ tháng thứ 6 bằng các biện pháp sau: Dùng đèn pin chiếu trực tiếp hoặc chiếu qua lớp giấy ni lông màu vào thành bụng trong vài giây rồi tắt đi. Lặp đi lặp lại hoạt động này vài lần cho đến khi thai nhi quen hơn với ánh sáng thì có thể để đèn pin lâu hơn một chút rồi lại tắt đi. Trong khi chiếu đèn, người mẹ nói chuyện âu yếm nhẹ nhàng với thai nhi để bé cảm thấy yên tâm với việc có ánh sáng chiếu vào. Thời gian tiến hành mỗi tuần 2-3 lần và mỗi lần chỉ trong 3- 5 phút. Khi sử dụng phương pháp này nếu ánh sáng quá mạnh có thể gây tổn hại đối với các tế bào mắt non nớt của thai nhi và ảnh hưởng đến thai nhi khi bé đang ngủ. Hàng ngày, thai phụ có thể nằm tắm nắng dưới ánh nắng nhẹ hoặc dưới các tán cây, vừa thưởng thức phong cảnh tươi đẹp vừa cho bé cảm nhận ánh sáng chan hòa của thiên nhiên.
Kích thích vị giác và khứu giác: Người mẹ mang thai được 2 tháng, thì miệng và mũi của thai nhi bắt đầu được hình thành. Đến 4 tháng thì khí quan cảm thụ vị giác trên đầu lưỡi của thai nhi được hình thành hoàn toàn, bé có sự phân biệt và sở thích về các vị rõ rệt. Thai nhi 7 tháng lỗ mũi hoàn toàn có thể cảm nhận được thế giới bên ngoài. Vị giác và khứu giác là những công cụ giúp thai nhi cảm thụ sự kích thích từ bên ngoài. Những gì thai phụ ăn, uống đều sẽ đi vào trong tử cung và thai nhi đều cảm nhận được mùi vị khác nhau của các thức ăn. Những kinh nghiệm về mùi vị mà thai nhi nhận được sẽ quyết định bé thích mùi vị nào khi lớn lên. Để kích thích vị giác phát triển, thai phụ cần ăn những thức ăn ngon, hợp khẩu vị, giàu dinh dưỡng, uống sữa, nước trái cây, sinh tố. Để phát triển khứu giác, thai phụ nên ngửi những hương thơm mà mình thích như mùi hoa quả, cây cỏ, mùi của những loại thức ăn ưa thích…
 |
| Ba mẹ cảm nhận những cú đạp chân của con yêu. |
Kích thích xúc giác: Từ tháng thứ 2, thai nhi đã có những phản ứng với các kích thích về xúc giác. Đến tháng thứ 3, việc mát xa, vuốt ve nhẹ nhàng âu yếm lên các cơ quan cảm nhận xúc giác của thai nhi thông qua bụng mẹ giúp cho các tế bào não thai nhi phát triển tốt hơn, bé cảm nhận được sự yêu thương của cha mẹ, do đó làm tăng cường khả năng phản ứng của bé. Đồng thời nếu vừa mát xa, vuốt ve thai nhi vừa nói chuyện với bé, cha mẹ sẽ hình thành nên một sự giao lưu tình cảm ấm cúng thân mật gần gũi với nhau và với đứa con, mặt khác bản thân thai phụ cũng cảm thấy dễ chịu, thoải mái và có được tâm trạng tốt. Mỗi ngày nên tiến hành mát xa, vuốt ve bụng mẹ bầu khoảng 5-10 phút vào buổi sáng và buổi tối. Đồng thời nên kết hợp mở nhạc nhẹ cho mẹ và bé được thư giãn thoải mái.
Kích thích vận động: Thai nhi từ 2- 3 tháng đã luôn vận động, nhưng đến 4 tháng thì thai phụ mới bắt đầu cảm nhận thấy sự chuyển động đó và đến tháng thứ 5-6, người mẹ cảm thấy sự vận động của thai nhi được rõ nét hơn. Lúc thai nhi năm tháng tuổi, có thể sử dụng trò chơi Kích thích vận động để thai nhi có thể “đi bộ” hay đạp chân được ở trong bụng mẹ. Khi thai phụ cảm thấy thai nhi đạp vào bụng mình thì nhẹ nhàng ấn vào phần vừa bị đạp, sau đó chờ thai nhi đạp lần thứ hai. Thường là sau 1-2 phút, thai nhi lại tiếp tục đạp, lúc đó bạn lại ấn vào đúng chỗ thai nhi vừa đạp và vài lần như vậy thì dừng ấn tay. Có thể thai phụ chủ động thay đổi vị trí tay ấn trên bụng, lúc đó thai nhi sẽ đạp vào những chỗ bạn vừa ấn nhẹ tay vào. Mỗi lần tiến hành khoảng 10 phút, mỗi ngày từ 1 – 2 lần. Trong khi kích thích thai nhi bằng vận động, thai phụ nên dùng hai ngón tay ấn nhẹ từ trên xuống dưới, từ trái qua phải và nên kết hợp nói chuyện với bé để khích lệ, cổ động thai nhi cử động đáp lại. Đây là hình thức tương tác trực tiếp hiệu quả giữa cha mẹ và thai nhi.
Thai giáo tác động qua não phải: Não trái không có khả năng kiểm soát toàn bộ cơ thể trong khi đó não phải lại có 100% khả năng này. Thai nhi có thể sử dụng khả năng này một cách dễ dàng. Giao tiếp với thai nhi bằng cảm nhận Thai nhi có thể đọc được những ý nghĩ của người mẹ không phải nhờ ngôn ngữ mà nhờ khả năng thần giao cách cảm. Nó cũng có khả năng tự chữa được những bệnh tật của bản thân khi được người mẹ mong mỏi. Vì vậy, trong thời gian mang thai, thai phụ cần có những suy nghĩ lạc quan, dành tình yêu thương cho thai nhi, hạn chế các stress và suy nghĩ tiêu cực làm ảnh hưởng đến sự phát triển thể lực và trí lực của thai nhi cũng như khi bé ra đời.
 |
| Ba mẹ trò chuyện cùng con yêu. |
Truyền dạy cho thai nhi về thế giới bên ngoài. Khi giữa người mẹ và thai nhi đã hình thành khả năng giao tiếp bằng cảm nhận với nhau thì việc truyền dạy cho bé về vạn vật trong thế giới bên ngoài trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Giáo dục khả năng cảm thụ âm nhạc: Âm nhạc làm cho tâm hồn của người mẹ thoải mái, có những ý tưởng tốt, có trạng thái tâm lý tốt nhất và truyền những ý tưởng tốt đẹp đó cho thai nhi thông qua hệ thống thần kinh và do đó thai nhi có thể cảm thụ được âm nhạc. Giáo dục khả năng cảm thụ nghệ thuật hội họa: Việc giáo dục khả năng cảm thụ nghệ thuật hội họa là tiến hành bồi dưỡng nét đẹp về mỹ thuật cho thai nhi. Điều này được tiến hành thông qua việc cảm thụ của người mẹ trong khi có kết nối với đứa con trong bụng. Vì vậy, trong thời gian mang thai, thai phụ nên dành thời gian tiếp xúc với nghệ thuật hội họa như xem tranh, tham quan bảo tàng mỹ thuật…
Giáo dục văn hóa qua văn thơ: Việc thường xuyên sử dụng ngôn ngữ bằng cách giao tiếp, đọc văn thơ trong suốt thai kỳ sẽ giúp thai nhi dần ghi nhớ và quen với các âm điệu của ngôn ngữ. Sau khi sinh ra em bé có thể sẽ sớm biết phát âm, biết nói, sử dụng ngôn ngữ một cách dễ dàng, linh hoạt và phong phú. Giáo dục tính cách, khí chất và thói quen tốt. Người mẹ phải luôn giữ được tâm trạng bình yên, vui vẻ và hài hòa để mang lại tác động tích cực cho quá trình trưởng thành của thai nhi. Hãy tránh nghĩ đến những điều xấu, tiêu cực. Người mẹ cần tạo cho mình những thói quen tốt như: chăm chỉ, sinh hoạt điều độ, có nề nếp, ăn mặc gọn gàng, cử chỉ lịch thiệp, có những thú vui tao nhã… trong thời gian mang thai.
Thai giáo dinh dưỡng và sức khỏe: Khi quyết định có thai, cũng như khi đã mang thai, người phụ nữ cần loại bỏ các tác nhân ảnh hưởng xấu trực tiếp tới quá trình hình thành thai nhi như hút thuốc lá, uống rượi bia, nghiện ma tuý, suy nghĩ tiêu cực… Đồng thời phải tích cực vận động, đi bộ để tăng cường sức đề kháng và sự dẻo dai cho cơ thể người mẹ. Dinh dưỡng cân bằng, hợp lí, khẩu phần ăn của thai phụ cần bổ sung thêm các vitamin cũng như vi lượng, đặc biệt là DHA, axit folic, sắt, canxi.
 |
| Mẹ bầu thực hành thai giáo vận động cho con yêu. |
Hiệu quả của thai giáo
Thai nhi được tiến hành thai giáo trong suốt thai kỳ sẽ giúp cho thai nhi phát triển, kích hoạt được tiềm năng bẩm sinh của trẻ, sau khi ra đời ngay từ sơ sinh đến những năm đầu đời trẻ đã thể hiện được những khả năng vượt trội sau: Trẻ ít khóc, ăn ngủ, sinh hoạt đảm bảo giờ giấc hợp lý. Phát triển tình cảm xã hội và giao tiếp với người lớn từ sớm. Khả năng ngôn ngữ phát triển sớm: phát âm sớm, lí giải ngôn ngữ sớm, biết nói sớm. Bé khỏe mạnh, ngoan ngoản, vui tươi, hoạt bát. Phát triển vận động tinh khéo và vận động thô tốt. Trí thông minh phát triển. Thừa hưởng những ưu điểm từ bố mẹ. Thích ứng tốt, sáng tạo mạnh mẽ. Tình cảm cha mẹ và con cái gắn kết, yêu thương nhau hơn.
Để làm được điều đó đòi hỏi: Người thân trong gia đình, nhất là người chồng cần phải quan tâm đến vợ mình khi mang thai, tạo điều kiện đảm bảo chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt, khoa học, hợp lý, tinh thần thải mái, vui tươi, cuộc sống hạnh phúc. Tiến hành thăm khám thai định kỳ và xin ý kiến tư vấn của bác sĩ để bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và con. Mẹ, cha phải dành tình thương yêu cho em bé ngay từ những ngày đầu người mẹ mang thai và thực hiện tốt các phương pháp thai giáo.
Những điều nên tránh khi thực hành thai giáo: Trong thời gian mang thai, nếu người mẹ quá lo lắng đến sự an toàn của đứa con mà không dám đi lại, hạn chế cử động, ăn uống kiêng khem hoặc tinh thần căng thẳng, bất an, vô tình sẽ tự gây áp lực cho mình và những người chung quanh, dễ bị stress. Vợ chồng phải vì tình cảm yêu thương con mình mà đồng thuận cùng nhau tiến hành thai giáo, không nên có tình trạng “ trống đánh ngược, kèn thổi xuôi”. Nếu thai giáo một cách máy móc và cứng nhắc thì thai giáo sẽ không có hiệu quả, thậm chí còn ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của thai nhi.
NGND.PGS.TS.BS NGUYỄN VÕ KỲ ANH
